Co to jest reumatoidalne zapalenie stawów?Reumatoidalne zapalenie stawów to schorzenie o charakterze przewlekłym i postępującym. Późno zdiagnozowane i nieleczone prowadzi do całkowitego zniszczenia stawów, niepełnosprawności, inwalidztwa a nawet do śmierci. Stąd tak ważne jest szybkie rozpoznanie i wdrożenie zapalenie stawów rozpoczyna się od zapalenia w błonie maziowej stawów, które w konsekwencji prowadzi do destrukcji i zniekształcenia chrząstki stawowej i samych stawów oraz ich jest podstępna i rozwija się w ciągu paru tygodni. 10–15 proc. stanowią chorzy, u których symptomy choroby wystąpiły w ciągu kilku, kilkunastu 70 proc. przypadków okresy remisji przeplatają się z zaostrzeniami objawów. W przypadku braku leczenia pogorszenie funkcjonowania układu stawowego stale postępuje. Około 15 proc. zachorowań to zachorowania o łagodnym przebiegu, choroba i zniszczenie stawów są przy zastosowaniu nowoczesnego leczenia, u większości chorych udaje się uzyskać remisję choroby. Pozostałe 5 proc. przypadków to chorzy, którzy doświadczyli samoograniczającego się reumatoidalnego zapalenia stawów lub postaci się, że w krajach rozwiniętych 1 na 100 osób cierpi z powodu reumatoidalnego zapalenia objawy występują najczęściej w 4. i 5. dekadzie życia, ale mogą pojawić się zarówno wcześniej, jak i później. U kobiet prawdopodobieństwo zachorowania jest znacznie większe niż w przypadku mężczyzn. W zależności od szacunków może być trzykrotnie a nawet czterokrotnie RZSChoroba najczęściej rozwija się przez kilka, kilkanaście tygodni, a nasilenie objawów następuje stopniowo. Rzadziej zdarza się, że objawy stają się bardzo uciążliwe w ciągu kilku, kilkunastu ogólne nie są charakterystyczne, rzadko poprzedzają RZS i częściej pojawiają się w starszych grupach ogólne, to:osłabienie i zmęczenie,niewielki spadek masy ciała,stany podgorączkowe,bóle mięśni,zmniejszenie szybciej RZS się rozwija, tym mniejsze jest natężenie objawów ogólnych, a większe tych stawowych. Objawy stawowe RZS W RZS charakterystyczne jest to, że choroba atakuje te same stawy po obu stronach ciała. Początkowo zajmuje stawy stóp i dłoni, z możliwą późniejszą progresją na większe stawy – kolanowe, łokciowe, biodrowe, ramienne. Bardzo rzadko dochodzi do zajęcia kręgosłupa może również rozpocząć się w sposób mniej typowy, np. zapaleniem jednego dużego stawu lub wędrującymi bólami różnych należy podejrzewać, jeśli ze strony układu stawowego wystąpią następujące objawy:sztywność i symetryczny ból stawów – najbardziej dokuczliwa po obudzeniu się lub po dłuższym nieporuszaniu konkretnym stawem; objawy te wynikają ze zgromadzenia się płynu stawowego i obrzęku tkanek wokół stawu; poranna sztywność stawów (powyżej 1 godz.) jest objawem charakterystycznym dla RZS;wrażliwość na ucisk – podanie dłoni choremu może spowodować u niego spory ból, który wywołany jest uciskiem na chore tkanki; z tej samej przyczyny osoby z RZS nie potrafią zacisnąć dłoni w pięść;symetryczne obrzęki – dochodzi do nich poprzez patologiczny rozrost błony maziowej i wysięk płynu stawowego;w początkowych fazach okolice chorych stawów są lekko ucieplone, ale nie występuje zaczerwienienie skóry w ich obrębie;zmiany w więzadłach i ścięgnach, zapalenie powięzi;zmniejszenie ruchomości w stawie – z powodu toczącego się procesu zapalnego chory traci zdolność to wykonywania ruchu w pełnym zakresie; pełne zgięcie lub wyprostowanie w stawie jest utrudnione, lub niemożliwe; mogą wystąpić przykurcze; upośledzenie stawu jest nieodwracalne, jeżeli w wyniku choroby doszło do zniszczenia struktur danego stawu;zniekształcenie stawów – jest to efekt wieloletniego oddziaływania choroby na objawy pozastawoweZ uwagi na to, że reumatoidalne zapalenie stawów jest chorobą całego ciała lub inaczej mówiąc chorobą systemową, a nie tylko schorzeniem obejmującym stawy, to w jego przebiegu mogą wystąpić także inne objawy i choroby: Układ krążenia – RZS przyczynia się do szybszego rozwoju miażdżycy, której powikłania są najczęstszą przyczyną przedwczesnej śmierci u osób dotkniętych schorzeniem. Obecność miażdżycy z kolei predysponuje do wystąpienia choroby niedokrwiennej serca w tym do na RZS wiąże się także z możliwością rozwoju zapalenia osierdzia, kardiomiopatii, uszkodzenia zastawek, nadciśnienia płucnego. Nieczęstym, ale groźnym w skutkach powikłaniem jest zapalenie naczyń. Ich rolą w organizmie jest dostarczenie krwi do wszystkich układów i narządów, więc jeśli w ich obrębie dojdzie do zapalenia i zaburzenia ich funkcji, grozi to niedokrwieniem naczyń może także dawać objawy w postaci owrzodzeń i/lub martwicy skóry i opuszek objawy ze strony układu krążenia obejmują obniżenie tolerancji wysiłku, duszności, zadyszkę, bóle w klatce kostny – niektóre leki, szczególnie glikokortykosteroidy, które stosuje się w leczeniu RZS oraz zmniejszona aktywność fizyczna znacznie przyczyniają się do zmniejszenia gęstości kości, co prowadzi do rozwoju osteoporozy, a przez to zwiększa ryzyko reumatoidalne – bezbolesne podskórne guzy o mniej lub bardziej twardej konsystencji, które umiejscawiają się zazwyczaj w miejscach narażonych na ucisk: na przedramionach w okolicy zgięcia łokcia, nad stawami i w ścięgnach, czasem również mogą wytworzyć się w mięśniowy – w RZS można zaobserwować osłabienie siły mięśni a także zaniki mięśniowe. Rzadko zaś dochodzi do ich oddechowy – obecność reumatoidalnego zapalenia stawów predysponuje do rozwoju zapalenia płuc, oskrzelików i opłucnej oraz włóknienia płuc. Najczęstsze objawy ze strony układu oddechowego obejmują bóle w klatce piersiowej, suchy kaszel, wzroku – w przebiegu choroby dość często dochodzi do zespołu suchości oka. Objawia się to uczuciem ciała obcego lub piasku pod powiekami. Inne współistniejące z RZS schorzenia oczu to zapalenie rogówki, twardówki i krwionośny – pacjenci z RZS bardzo często mają rozpoznawaną anemię, czyli niedokrwistość oraz nieprawidłowe ilości leukocytów, czyli krwinek białych. W przypadku, gdy RZS jest w momencie zaostrzenia objawów, w wynikach badań można zauważyć nadpłytkowość, czyli wzrost liczby trombocytów we krwi. Ponadto chorzy są bardziej narażeni na wystąpienie infekcji, wzrasta u nich również ryzyko rozwoju chłoniaków. U chorych częściej obserwuje się też limfadenopatię i splenomegalię (powiększenie śledziony).Układ nerwowy – najczęściej występują takie stany i choroby jak zespół kanału nadgarstka, polineuropatie i ucisk na rdzeń kręgowy. Ucisk na rdzeń można poznać po wystąpieniu osłabienia lub niedowładów w kończynach, mrowienia, drętwienia, zaburzeń czucia czy bólu wydalniczy – zachorowanie na RZS oraz stosowane w chorobie leczenie mogą powodować różne rodzaje zapalenia i uszkodzenie RZSBardzo trudno wskazać konkretne przyczyny, z powodu których dochodzi do rozwoju choroby. Na jego wystąpienie ma wpływ wiele czynników, – kobiety są trzy-, a nawet czterokrotnie bardziej narażone na zachorowanie na reumatoidalne zapalenie stawów niż mężczyźni,zaburzenia immunologiczne – w RZS organizm mylnie rozpoznaje własne komórki i traktuje je jak „obce”, przez co produkowane w organizmie przeciwciała zwalczają i niszczą komórki właściciela,czynniki genetyczne,czynniki środowiskowe:- nikotynizm – palenie papierosów to kolejny z czynników wzrostu ryzyka rozwoju RZS. Palacze z rozpoznanym RZS ciężej przechodzą zachorowanie, - choroby przyzębia, - stres – drastyczne doświadczenia i towarzyszący mu ogromny stres mogą wywoływać objawy RZS,infekcje – możliwe jest, że pewne drobnoustroje odpowiedzialne są za wywołanie procesu zapalnego, do jakiego dochodzi w czasie rozwoju RZSW planowaniu odpowiedniej dla pacjenta terapii, obecnie reumatolodzy posiłkują się wytycznymi EULAR. Zgodnie z zaleceniami najważniejsze jest, jak najszybsze rozpoczęcie intensywnej terapii, która ma na celu uzyskanie to między innymi z faktu, że lekarze i badacze uważają, że w początkowych fazach choroby występuje tzw. okno możliwości terapeutycznych, zatem szybkie leczenie daje szanse na zatrzymanie dalszej progresji oraz uniknięcie konieczności przewlekłego stosowania wdrożenie leczenia jak najszybciej pomaga łagodzić objawy choroby oraz zapobiega postępującemu niszczeniu stawów. Odpowiednie leczenie to klucz w walce o zachowanie sprawności i uniknięcie z ważnych zasad w ramach tych wytycznych jest częsta, co 1–3 miesiące ocena postępów leczenia, wraz z założeniem, że jeśli po 3 do 6 miesięcy od rozpoczęcia terapii nie ma poprawy lub nie uzyskano remisji, to leczenie należy według wytycznych EULAR podzielona jest na 3 etapy:Etap I – ponieważ metotreksat jest pierwszym lekiem modyfikującym przebieg choroby, jaki należy podać u osoby z rozpoznanym RZS, reumatolog musi ocenić, czy u chorego występują nietolerancja lub przeciwwskazania do zastosowania leczenia metotreksatem. Jeśli zostaną one potwierdzone, możliwe jest wdrożenie sulfasalazyny lub wskazane jest dołączenie do terapii glikokortykosteroidów, które są pomocne szczególnie w początkowym etapie leczenia, gdyż szybko pomagają w walce z symptomami zapalenia stawów. Niestety wykazują one szereg działań niepożądanych, więc należy je stosować krótko i w małych miesiące takiego leczenia powinny przynieść poprawę, a po 6 miesiącach powinno dojść do remisji. Jeśli efekty są pozytywne, konieczne jest kontynuowanie zaleconego schematu leczenia. Jeżeli natomiast zahamowanie choroby nie zostanie uzyskane lub pacjent źle znosi leczenie, to wtedy wskazane jest przejście do drugiego II – istotna jest ocena pacjenta i choroby pod względem występowania czynników odpowiadających za ciężki i szybki rozwój reumatoidalnego zapalenia stawów – od tego zależy dalsze leczenie. Potwierdzenie istnienia niekorzystnych czynników rokowniczych prowadzi do wdrożenia leczenia lekami biologicznymi. Najczęściej stosowana grupa leków biologicznych to inhibitory TNF. Jeśli zaś te czynniki nie występują, to wdraża się inne niż w pierwszym etapie leki syntetyczne, które mają modyfikować rozwój RZS. Tutaj również zastosowanie może znaleźć dołączenie jak w etapie pierwszym brak poprawy do 3. miesiąca i brak remisji do 6. miesiąca od włączenia leczenia jest wskazaniem do modyfikacji w leczeniu i przejścia do kolejnego etapu. Gdy leczenie przynosi pożądane efekty, należy je III – na tym etapie u chorych, u których stosowano leki biologiczne wdraża się inny lek biologiczny, najlepiej o odmiennym mechanizmie oddziaływania. W przypadku osób, które na drugim etapie leczenia miały wdrożone leki syntetyczne, na trzecim stosuje się metotreksat w połączeniu z lekiem biologicznym. Równorzędnie z lekami biologicznymi na drugim etapie stosuje się celowane syntetyczne leki modyfikujące, do których należą tofacytynib, barycytynib, upadacytynib.. Odradza się włączanie glikokortykosteroidów w tej fazie do 6 miesięcy po rozpoczęciu 3 fazy leczenia dojdzie do remisji, to leczenie należy stosować dalej. W przeciwnym wypadku lekarz rozważyć może inny lek biologiczny, jeśli stosowano tę grupę leków. Nieskuteczna terapia tofacytynibem oznacza powrót to terapii z zastosowaniem leków zalecenia nie obejmują wskazań i wytycznych dla terapii pomocniczych, które są wspomagające w czasie leczenia reumatoidalnego zapalenia stawów. Za terapię pomocniczą uznaje się następujące elementy: rehabilitację (kinezyterapia i fizykoterapia), dietę, pomoc psychologiczną, leczenie przeciwbólowe, zaopatrzenie w pomoce ortopedyczne (tj. kule, laski, chodziki), rzucenie palenia, dostosowanie otoczenia domowego do sprawności i możliwości chorego, interwencje chirurgiczne. Rozpoznanie RZSRozpoznanie schorzenia następuje na podstawie występowania objawów klinicznych, które opisano powyżej, badania pacjenta oraz wyników badań laboratoryjnych i obrazowych. Do rozpoznania stosuje się kryteria EULAR (Europejska Liga Przeciwreumatyczna) i ACR (Amerykańskie Kolegium Reumatologiczne), które obejmują następujące elementy:objawy zapalenia błony maziowej i obrzęk, których nie da się wyjaśnić rozpoznaniem innej jednostki chorobowej,liczba zajętych stawów z uwzględnieniem, czy są to stawy małe czy duże,wyniki badań czynnika reumatoidalnego RF i przeciwciał anty-CCP,wyniki badań CRP i OB,czas trwania zgłoszonych objawów – poniżej lub powyżej 6 badaniami laboratoryjnymi, na podstawie których można rozpoznać reumatoidalne zapalenie stawów są: RF, czyli czynnik reumatoidalny, anty-CCP (lub ACPA) -, przeciwciała przeciwko cyklicznemu cytrulinowanemu peptydowi oraz białko C reaktywne (CRP), OB i morfologia ile czynnik reumatoidalny RF występuje u 70–80 proc. chorych, o tyle anty-CCP pojawia się jedynie u chorych na RZS ‒ przez co jest podstawowym badaniem, które należy wykonać, gdy zachodzi podejrzenie. Aczkolwiek rozpoznanie można postawić również w przypadku braku obecności czynnika reumatoidalnego i przeciwciał OB i morfologia pomogą ocenić obecność procesu zapalnego. Poza wyżej wskazanymi, lekarz zleca szereg innych badań, które pozwolą na ocenę funkcjonowanie innych narządów i układów oraz pomogą w poprawnym postawieniu pewnej diagnozy bądź w jej badań obrazowych konieczne jest wykonanie badania USG, które pozwala ocenić procesy zapalne w błonie maziowej ‒ obrzęk i przekrwienie błony maziowej stawów dłoni i stóp oraz innych, gdy zostały zajęte przez chorobę lub dają niepokojące szczególnych przypadkach wykonuje się RTG stawów. Charakterystyczne zmiany radiologiczne obejmują spadek gęstości kości w okolicy zajętego stawu oraz ubytki kostne, obrzęk tkanek miękkich, zwężenie szpar stawowych i w znacznym zaawansowaniu choroby deformacje. Rozpoznanie różnicowe reumatoidalnego zapalenia stawówPonieważ część objawów występujących w reumatoidalnym zapaleniu stawów może wskazywać na inne choroby, które przebiegają z zapaleniem stawów, ważne jest, aby wykluczyć je w czasie diagnostyki. W rozpoznaniu różnicowym konieczne jest wzięcie pod uwagę wszystkich objawów obecnych u pacjenta,: liczbę zaatakowanych stawów i ich lokalizację, wiek oraz obecność lub brak objawów ze strony innych układów niż które mogą dawać podobne objawy to: zapalenia reaktywne po zakażeniach układu pokarmowego i/lub moczowo-płciowego, toczeń rumieniowaty układowy, bakteryjne i wirusowe choroby stawów, w tym borelioza, spondyloartropatie, polimialgia reumatyczna, twardzina układowa, układowe zapalenie naczyń, ostra artropatia sarkoidozowa, zespół Sjögena, dna także:Badanie wykrywające RZS: czynnik reumatoidalny RFBadanie przeciwciał przeciwjądrowych ANA (wykrywa choroby autoimmunologiczne, w tym RZS).Przy RZS występują obniżone wartości EPO (erytropoetyny). Więcej o badaniu u chorych na RZS U pacjentów z RZS niezwykle ważna jest regularna kontrola masy ciała, a w przypadku nadwagi lub otyłości zastosowanie odpowiedniej diety o obniżonej kaloryczności i zwiększenie aktywności niewielki wzrost liczby kilogramów powoduje zwiększone obciążenie stawów, w wyniku czego może to sprzyjać ich destrukcji w przebiegu procesu zapalnego. Proponuje się wiele modyfikacji diety lub diet specjalnych o słabo udokumentowanym działaniu. Najlepiej wykazany efekt uzyskano dla diety zawierającej dużą ilość długołańcuchowych kwasów omega-3 (EPA i DHA) jako wspomaganie leczenia z RZS zaleca się zdrową zbilansowaną dietą, przede wszystkim bogatą w tłuste ryby morskie. Jeżeli RZS towarzyszy nadwaga lub otyłość, warto poprosić o pomoc wykwalifikowanego i powikłania reumatoidalnego zapalenia stawówRokowanie zależy od wielu czynników, od wczesnego włączenia leczenia, od przestrzegania zaleceń, od odpowiedzi na stosowane terapie umożliwiają uzyskanie remisji. Należy również pamiętać, że u każdej osoby choroba może przebiegać RZS niezmiernie istotna jest wczesna diagnoza i szybkie wdrożenie agresywnego leczenia. Działania te dają nadzieję na zachowanie sprawności i zmniejszają ryzyko zapobieganieNie istnieje możliwość zapobiegania wystąpieniu reumatoidalnego zapalenia stawów. Jedyne co możemy zrobić, to niezwłocznie udać się do lekarza, gdy pojawią się objawy choroby i postępować zgodnie z postępowanieJeśli występują u ciebie objawy sugerujące rozwijające się reumatoidalne zapalenie stawów, nie zwlekaj i jak najszybciej udaj się do szybkie i trafne rozpoznanie oraz niezwłocznie zastosowane leczenie jest w stanie zapobiec utracie sprawności spowodowanej rozwojem sytuacji, gdy już postawiono diagnozę i rozpoznano RZS:stosuj się do zaleceń swojego lekarza reumatologa,przyjmuj leki zgodnie ze wskazaniem,stawiaj się regularnie na kontrole i badania,jeśli palisz, zaprzestań palenia,stosuje zbilansowaną i zdrową dietę,uczęszczaj na rehabilitację oraz wykonuj sam/sama ćwiczenia w domu, jeśli takie zalecenia zostały wydane,jeśli już masz trudności z chodzeniem zaopatrz się w kule, laskę lub chodzik – pomoże to odciążyć chore stawy,jeżeli potrzebujesz wsparcia ze strony psychologa, nie wstydź się i zgłoś do specjalnej poradni, gdzie wykwalifikowana osoba pomoże ci przetrwać trudne chwile oraz udzieli wskazówek jak sobie Kucharz, „Reumatoidalne Zapalenie Stawów”, Medycyna Po Dyplomie – Wielka Interna Grygiel-Górniak, „Kiedy zgłaszane objawy świadczą, a kiedy nie o reumatoidanym zapaleniu stawów?”, Medycyna Po Dyplomie – Reumatologia. Dowiedz się więcej; Badanie na sztywniejące zapalenie stawów kręgosłupa Toczeń – objawy i leczenie tocznia rumieniowategoScreening Stawów